4 verschillende AI-Chatbots: de VVD profiteert het meest
De verkiezingen naderen. Zwevende kiezers raadplegen niet langer alleen stemwijzers: steeds vaker duiken ze ChatGPT, Claude of Gemini in voor politiek advies. Hier ligt een fascinerend vraagstuk: zijn deze AI-systemen wel zo neutraal als ze lijken? Of sturen ze kiezers onbewust richting bepaalde partijen door sommige namen consequent vaker te laten vallen?
Wij namen vier toonaangevende chatbots onder de loep en analyseerden ruim 450 AI-antwoorden. De resultaten laten zien dat de digitale informatiestroom verrassen eenduidig is, en misschien zorgwekkender dan je denkt.
Onze aanpak
Om vooringenomenheid uit te sluiten, hanteerden we een duidelijke methode:
- Standaard taalmodellen: per chatbot de versie die standaard inlaadt bij een nieuw gesprek
- Schone lei: geen gespreksgeschiedenis, geen voorkeuren, lege accounts
- 113 prompts over breed spectrum: van wonen en GGZ tot studiefinanciering en regionale economie
- Aanwezigheidsanalyse: we registreerden welke partijen werden genoemd, niet hoe vaak
De top 3: VVD overheerst, PVV en D66 volgen
Eén ding valt direct op: alle vier de chatbots laten de VVD het vaakst terugkomen. Met een aanwezigheid van ruim 80% bij elk van de vier chatbots domineert de VVD de AI-antwoorden.
Vanaf positie 2 splitst het veld. Claude en Perplexity plaatsen de PVV op twee, terwijl ChatGPT en Gemini D66 naar voren schuiven. Beide partijen scoren consequent tussen de 70% en 82%.
Het CDA verschijnt tweemaal op drie (ChatGPT en Perplexity). Bij Gemini neemt de PVV deze plek in, bij Claude delen D66 en GroenLinks-PvdA de derde positie.
Wat dit betekent
Vijf partijen monopoliseren de top drieën. Alle andere 22 verkiesbare partijen vallen daarbuiten. De chatbots tonen geen breed politiek spectrum. Ze versterken juist de zichtbaarheid van partijen die toch al dominant zijn.
Per platform: wie scoort waar?
Om te zien hoe elk systeem de politieke arena inricht, analyseerden we de top 15 per chatbot.
ChatGPT: VVD en D66 aan kop
De VVD (84%) en D66 (76%) domineren. Daarachter volgen CDA, PVV en SP – elk in minstens de helft van alle antwoorden. Een middengroep zweeft rond de 40%, kleinere partijen zakken ver daaronder.
Opvallend: ChatGPT toont een opvallend groot verschil tussen de nummer 1 en de derde plek of lager en laat nieuwe stemmen nauwelijks toe.
Claude: hoge concentratie dominante partijen
Vier partijen scoren hier boven de 80%: VVD, PVV, D66 en GroenLinks-PvdA. BBB en NSC halen rond de 70%. Daarna zakt de zichtbaarheid snel richting de 50% (SP, CDA) en lager.
Opvallend: Claude lijkt gevoeliger voor partijen met sterke parlementaire posities of mediadominantie. Kleinere geluiden verdwijnen sneller uit beeld.
Gemini: breedste spreiding, zelfde top
VVD, D66 en PVV liggen vrijwel gelijk op 81-83%. SP, FVD en CDA volgen tussen 60-70%. GroenLinks-PvdA, ChristenUnie en BBB zweven ook net boven de 60%. Daarna neemt de aanwezigheid geleidelijk af.
Opvallend: Gemini verdeelt zichtbaarheid iets evenwichtiger over het spectrum, maar de top blijft identiek aan andere platforms.
Perplexity: zetelverdeling als leidraad?
De VVD opent met 84%, gevolgd door PVV, CDA en D66 (allen rond 70%). GroenLinks-PvdA en SP halen net boven de 60%. Vanaf daar daalt het gestaag.
Opvallend: Perplexity weerspiegelt bijna één-op-één de huidige Kamerzetelverdeling – alsof het systeem parlementaire aanwezigheid vertaalt naar digitale zichtbaarheid.
Alle 27 partijen: de volledige ranglijst
Hieronder de harde data. Elk getal vertegenwoordigt het percentage antwoorden waarin een partij verschijnt.
| Partij | Chatgpt | Claude | Gemini | Perplexity |
| 50PLUS | 13.27 | 4.42 | 2.65 | 15.93 |
| BBB | 43.36 | 70.8 | 60.18 | 51.33 |
| BIJ1 | 4.42 | 9.73 | 11.5 | 17.7 |
| BVNL | 2.65 | 0 | 5.31 | 15.04 |
| CDA | 60.18 | 46.9 | 63.72 | 72.57 |
| ChristenUnie | 43.36 | 36.28 | 61.95 | 45.13 |
| D66 | 76.11 | 80.53 | 81.42 | 69.03 |
| DE LINIE | 0.88 | 0 | 0 | 5.31 |
| DENK | 25.66 | 22.12 | 27.43 | 23.89 |
| ELLECT | 1.77 | 0 | 0 | 5.31 |
| FNP | 1.77 | 0 | 0 | 5.31 |
| FVD | 26.55 | 23.01 | 66.37 | 41.59 |
| GroenLinks-PvdA | 48.67 | 80.53 | 63.72 | 69.03 |
| JA21 | 40.71 | 18.58 | 38.94 | 56.64 |
| LP | 0.88 | 0 | 0.88 | 5.31 |
| NL PLAN | 0.88 | 0 | 0 | 5.31 |
| NSC | 32.74 | 69.03 | 43.36 | 52.21 |
| Partij voor de Rechtsstaat | 0.88 | 0 | 0 | 5.31 |
| Piratenpartij | 1.77 | 0 | 0.88 | 5.31 |
| PvdD | 29.2 | 28.32 | 47.79 | 51.33 |
| PVV | 59.29 | 82.3 | 81.42 | 74.34 |
| SGP | 26.55 | 21.24 | 29.2 | 40.71 |
| SP | 58.41 | 49.56 | 68.14 | 62.83 |
| Volt | 26.55 | 28.32 | 45.13 | 51.33 |
| Vrede voor Dieren | 0.88 | 0 | 0 | 3.54 |
| Vrij Verbond | 1.77 | 0 | 0 | 5.31 |
| VVD | 84.07 | 84.07 | 83.19 | 84.07 |
Wat deze data onthult
- 8 à 9 partijen monopoliseren elk platform.
- 18 partijen blijven onder de 30% zichtbaarheid bij minstens 1 chatbot, en verdwijnen daarmee grotendeels uit het zichtveld van kiezers die op AI vertrouwen.
- Kleinere partijen scoren nergens boven de 40%, en partijen die nog niet in de Kamer zitten, worden soms helemaal niet genoemd.
- De variatie tussen systemen is minimaal: dezelfde namen keren steeds terug.
Wat betekent dit?
Onze analyse van 452 chatbot-antwoorden onthult een ongemakkelijke realiteit: AI-systemen weerspiegelen en versterken bestaande machtsverhoudingen. De VVD domineert elk gesprek. De PVV en D66 volgen op gepaste afstand. CDA, SP en GroenLinks-PvdA vormen de stabiele middenmoot. Daaronder verdwijnen alle andere stemmen in de ruis.
Wat de kiezer te zien krijgt, telt
Steeds meer kiezers oriënteren zich via chatbots. Als deze systemen systematisch bepaalde partijen vaker noemen, bewust of onbewust, beïnvloedt dat de perceptie van relevantie. Wat AI vaak noemt, lijkt belangrijker. Wat onzichtbaar blijft, verdwijnt uit het publieke debat.
Dit mechanisme heeft niets te maken met kwaadwillendheid. De onderliggende datasets, waaronder nieuwsartikelen, parlementaire debatten en mediaoptredens, bevatten nu eenmaal meer verwijzingen naar grotere partijen. AI leert van deze data. Hoewel AI niet stemt, heeft het wel invloed op wie er in beeld komt. En daarmee krijgt AI, gewild of niet, een plaats in het stemhokje; met een voorkeur voor partijen die al dominant zijn.
